Archieven LVVS en LIRO vanaf juni openbaar
Vanaf eind juni 2021 zijn de LIRO- en LVVS-archieven volledig openbaar. Dit zijn archieven van de Lippman-Rosenthal & co (LIRO) bank, die in de Tweede Wereldoorlog was opgericht om Joods bezit te roven, en archieven van de liquidatie van deze bank na de Tweede Wereldoorlog.
De LIRO- en LVVS-archieven waren eerder alleen onder voorwaarden in te zien vanwege de privacygevoeligheid van de informatie die erin te vinden is zoals namen, het oude en het nieuwe adres van de belanghebbenden. Vanaf midden juni 2021 zijn deze voorwaarden opgeheven en zijn de stukken openbaar. Het wordt nu gemakkelijker voor onderzoekers en nabestaanden om onderzoek te doen in deze archieven.
Betrokkenheid van het Agentschap
Het Agentschap is vanaf 1961 betrokken geweest bij het beheer van deze archieven. Dit beheer is destijds niet goed en niet zorgvuldig gegaan met te weinig oog voor de belangen van de betrokken personen. In 1997/1998 heeft de Commissie van Onderzoek Liro-archieven en archievengids (Commissie Kordes) onderzoek gedaan naar onder andere deze archieven bij het onderzoek naar de archieven die van belang zijn geweest bij de afwikkeling van Joodse claims. Minister Zalm heeft destijds aan de Tweede Kamer aangegeven dat hij, gelet op de aard en achtergrond van het gevonden materiaal, de gehele gang van zaken uitermate betreurde. Ook Minister Hoekstra van Financiën is van mening dat het beheer van deze archieven en de gang van zaken hieromtrent in de periode voor 1997 uitermate pijnlijk is verlopen en onderstreept de bewoordingen van minister Zalm in dit kader.
De roofbank Lippmann-Rosenthal en co, en de afwikkeling na de oorlog
Lippmann-Rosenthal & co (LIRO) was een bank aan de Amsterdamse Sarphatistraat, die werd opgericht door de Duitse bezetter om Joods bezit te roven. Joodse Nederlanders en ingezetenen werden gedwongen om hun eigendommen bij deze bank onder te brengen, waarna het werd onteigend. De LIRO-bank gebruikte hierbij een kaartsysteem waarop gegevens van de in beslag genomen goederen stonden als ook de namen en woonadressen van de personen die bezittingen moesten afstaan.
Na de bevrijding werd de bank opgeheven en ontstond de LVVS, Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat. Het Nederlands Beheersinstituut werd aangewezen om geroofde bezittingen terug te geven aan de rechtmatige eigenaars. De afwikkeling daarvan duurde tot 1956. Daarna is in de jaren 90 gebleken dat bij de afwikkeling ernstige fouten zijn gemaakt. De Commissie Kordes heeft hier onderzoek naar gedaan en over gerapporteerd, zie Overheid.nl > Officiële bekendmakingen
Wat is er te vinden in de LVVS- en LIRO-archieven?
De archieven van de LVVS en LIRO bestonden voornamelijk uit persoonsdossiers die destijds voor het grootste gedeelte zijn vernietigd. Wel zijn de kaarten bewaard gebleven uit de kaartenbakken, die dienden als toegang tot de persoonsdossiers. Op dit soort kaarten is informatie te vinden over Joods bezit, en over de teruggave daarvan, of pogingen die zijn gedaan om nabestaanden te vinden.
Deze archieven zijn in het verleden beheerd door het Waarborgfonds Rechtsherstel en in 1961 overgedragen aan het ministerie van Financiën, en het Agentschap in het bijzonder. De archieven zijn een tijd verloren gewaand, maar in 1997 onbeheerd in een voormalig pand van het Agentschap aangetroffen. De archieven zijn in 2004 door Financiën overgebracht naar het Nationaal Archief (NA).
Inzage bij het Nationaal Archief
Per eind juni 2021 zijn de beperkingen op het LVVS- en LIRO-kaartsysteem, inventarisnummers 2079-2116 opgeheven en het kaartregister LIRO-kaarten, inventarisnummers 2074-2078, en het H.R.-kaartsysteem LIRO, inventarisnummers 2117-2125. De archieven worden openbaar met inachtneming van de AVG-beperkingen. Om de stukken op te vragen dient een aanvrager eenmalig een account aan te maken op de website van het Nationaal Archief. Hiermee kun je stukken uit dit archief opvragen om in te zien in de studiezaal. Stukken uit dit archief mogen worden gescand.
Op het moment van het opheffen van de beperkingen (in juni 2021) zijn er geen plannen om de kaarten te digitaliseren en digitaal te ontsluiten.
De inventaris van het LVVS-archief is hier te vinden: Nationaal Archief